Το μοιρολόϊ του Αλέξη Ζούμπα
“Στις 20 Σεπτεμβρίου 1926 ο βραχύσωμος, στρουμπουλός και άψογα ντυμένος Αλέξης Ζούμπας μπήκε νωχελικά στα στούντιο ηχογράφησης της Victor Records and Phonograph, στο 28 W του 44ου δρόμου της Νέας Υόρκης.” Με αυτό το τρόπο ξεκινάει ο Christopher C. King, στο βιβλίο του Ηπειρώτικο Μοιρολόϊ, να περιγράφει την ηχογράφηση που έκανε εκείνη την ημέρα ο Αλέξης Ζούμπας σε μια σειρά τραγουδιών ανάμεσα στα οποία ήταν και το περίφημο “Ηπειρώτικο μοιρολόϊ” του. Πρόκειται για μια ηχογράφηση υψηλής αξίας, παρακαταθήκη για τις μετέπειτα γενιές. Ουσιαστικά είναι ένα από τα λίγα, αν όχι το μοναδικό μοιρολόϊ, στην πεντατονική κλίμακα του Ρε. Οι συνηθισμένες τονικότητες για τα μοιρολόγια είναι αυτή του Ντο (Μοιρολόϊ Κίτσου Χαρισιάδη) και του Σολ (Πετρολούκας Χαλκιάς – Αχιλλέας Χαλκιάς).
Ένα Podcast για το μοιρολόϊ του Αλέξη Ζούμπα
Stavros Panagiotopoulos2022
Ο Ζούμπας, εκείνη την ημέρα, ηχογραφεί δύο φορές το μοιρολόϊ του με μικρές παραλλαγές στη δομή του. Στην πραγματικότητα το έχει πρωτοηχογραφήσει το 1921 για λογαριασμό της εταιρείας Panhellenion Records η οποία ανήκε τότε στην κα Κούλα κατα κόσμο Κυριακή Γιορτζή–Αντωνοπούλου. Παρόλο που οι ηχογραφήσεις απέχουν 5 χρόνια μεταξύ τους οι φράσεις που χρησιμοποιεί είναι σε μεγάλο βαθμό οι ίδιες. Αυτό που έχει αλλάξει όμως είναι το ύφος. Οι πιο αργές φράσεις, οι παύσεις και οι ανάσες χαρακτηρίζουν πλέον το παίξιμο του, δίνοντάς του μια πολύ πιό ώριμη χροιά.
Ο Christopher όμως έχει δίκιο. Στην πραγματικότητα το μοιρολόϊ του Ζούμπα εμπεριέχει κάτι άλλο, κάτι το σκοτεινό, το απόκοσμο. Θα έλεγε κανένας ότι είναι ένα Μοιρολόϊ για το τέλος του κόσμου. Έχει επίσης και μιά άλλη ιδιαιτερότητα. Είναι πρωτότυπο. Κανένας πριν τον Ζούμπα και κανένας μετά από αυτόν δεν χρησιμοποίησε τις φράσεις του. Είναι γενικά γνωστό ότι τα μοιρολόγια είναι συνθέσεις των ίδιων των μουσικών που τα εκτελούν. Ο Τάσος Χαλκιάς, ο Βασίλης Μπατζής, ο Πετρολούκας και πολλοί άλλοι έχουν ηχογραφήσει μοιρολόγια. Κανένα από αυτά δεν μοιάζει με του Ζούμπα. Ο τρόπος που εναλλάσει την πεντατονική κλίμακα με τα μακάμια της Ανατολής είναι μοναδικός. Χαρακτηριστική είναι η φράση στο μακάμ Νεβεσέρ που χρησιμοποιεί επανειλημμένα στις ηχογραφήσεις του
Επίσης χαρακτηριστική είναι η παρακάτω φράση που καταλήγει στο μακάμ Χιτζάζ από το Λα
Με εκπληκτική δεξιοτεχνία περνάει από την πεντατονική στα μακάμια και αντίστροφα, χρησιμοποιώντας με μαεστρία το δοξάρι του για να αποδώσει το θρηνώδες ύφος του σκοπού.
Το μοιρολόϊ στην Ήπειρο έχει τελετουργικό χαρακτήρα. Με αυτό κλαίνε τους νεκρούς, θρηνούν για τους ξενιτεμένους αλλά και με αυτό αρχίζουν και τελειώνουν τα γλέντια τους. Ο Αλέξης Ζούμπας γεννήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1883 στο χωριό Γραμμένο των Ιωαννίνων σε οικογένεια Ρομά. Στο γύρισμα του 20ου αιώνα ήταν πλέον ένα από τα καλύτερα βιολιά των Ιωαννίνων αλλά χωρίς οικονομική επιφάνεια. Το 1910 μετανάστευσε στην Αμερική όπου και έζησε μέχρι το θάνατό του το 1946. Ο Ζούμπας πέθανε μόνος του στην ξενητειά. Δεν τον έκλαψε κανείς. Έμεινε όμως το μοιρολόϊ του να κλαίει αιώνια για τον ίδιο.
Το μοιρολόϊ που παίζω είναι με κλαρίνο Sib από την τονικότητα του Ρε και είναι βασισμένο σε φράσεις από το μοιρολόϊ του Αλέξη Ζούμπα.
Το Μοιρολόι από την Mississippi Records
Πηγές
1 King, Christopher C. Ηπειρώτικο μοιρολόι.
2 Alexis Zoumbas. Mississippi Records, August 1, 2019.
photo: Kyriaki